W jakich książkach, wierszach, pamiętnikach, pracach naukowych i ikonografii pojawia się kielecka Karczówka z obiektem klasztornym – o tym m.in. będzie można się dowiedzieć z drugiego tomu monografii historii Karczówki, którą wydaje Muzeum Historii Kielc.

W publikacji zostały zebrane i zestawione wszystkie wzmianki oraz opinie kielczan o Karczówce od momentu fundacji klasztoru po czasy współczesne. Łącznie przez najbliższe lata powstanie osiem tomów, opisujących związki Kielc z Karczówką m.in. w aspekcie historycznym i gospodarczym. Będzie to pierwsze tak kompleksowe opracowanie.

Kolejne tomy będą się ukazywać rokrocznie, do 2024 r. Wtedy przypada rocznica 400-lecia fundacji kościoła pw. św. Karola Boromeusza na Karczówce.

Nad monografią Karczówki pracuje zespół historyków, muzealników i literaturoznawców, wśród których są dr Jerzy Michta, prof. Stanisław Żak, Anna Adamczyk, prof. Marta Pieniążek-Samek i Piotr Kardyś.

Prof. Stanisław Żak znalazł m.in. materiały dotyczące dorocznej procesji korpusu górniczego i studentów uczelni, która wyruszała z kieleckiego Rynku na Karczówkę, oraz ciekawe informacje z czasów powstania styczniowego, które koncentrowało się na Karczówce. W publikacji są m.in. wątki związane z przemarszem ochotników z Białogonu na Karczówkę w styczniu 1863 r. Prof. Żak zamierza wykorzystać także pamiętnik Tadeusza Włoszka – pierwszego kustosza muzeum Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Kielcach. Tam znajdują się opisy walk z czasów I wojny światowej.

Część informacji dotyczących XVIII wieku pochodzi z materiałów Komisji Kruszcowej, która nadzorowała m.in. wydobycie rud ołowiu na Karczówce. Początek XIX wieku został udokumentowany wspomnieniami z założonej przez Stanisława Staszica Szkoły Akademiczno-Górniczej w Kielcach.

O Karczówce pisali m.in. Stefan Żeromski i etnograf ziemi kieleckiej – ks. Władysław Siarkowski, ks. dr Józef Zdanowski, poeta Jan Gajzer czy regionalista Aleksander Janowski.

Pierwszy tom monografii pt. „Dzieje Karczówki w Kielcach w latach 1624-2024” został wydany w 2016 r. Jest dostępny m.in. w Muzeum historii Kielc. Opowiada o wydarzeniach związanych z fundacją klasztoru oraz o działalności biskupa krakowskiego Marcina Szyszkowskiego.

Karczówka bywa nazywana „kieleckim Wawelem” – bo takie jest jej znaczenie dla Kielc i okolic. Obecny klasztor z ośrodkiem turystycznym i kościołem rektoralnym zbudowano w miejscu dawnej kapliczki górniczej, gdzie niegdyś kwitł przemysł wydobywczy.

Kościół i klasztor były erygowane w 1624 r. przez bp. Marcina Szyszkowskiego jako wotum za ocalenie Kielc od zarazy. Od bazyliki kieleckiej do kościoła na Karczówce prowadzi historyczna, miejska droga krzyżowa – wciąż czynna. W 1655 r. kościół i klasztor zostały ograbione i częściowo spalone przez Szwedów. Wzgórze Karczówka było także obszarem spotkań i potyczek powstańców styczniowych oraz działań żołnierzy Armii Krajowej.

Karczówka – obecnie także miejsce spacerów, rekreacji, turystyki – ma ambicję być ośrodkiem kultury i sztuki sakralnej – organizowane są wystawy, koncerty, działalność wydawnicza itp.

Od ponad 50 lat gospodarzami miejsca są księża pallotyni.